ગુજરાતમાં પ્રજાપતિ સમાજ મુખ્યત્વે કુંભાર જ્ઞાતિ તરીકે ઓળખાય છે, જેનો ઇતિહાસ અતિ પ્રાચીન અને ગૌરવવંતો છે. 'પ્રજાપતિ' શબ્દનો સંબંધ સૃષ્ટિના સર્જક ભગવાન બ્રહ્માજી સાથે જોડવામાં આવે છે, અને પરંપરાગત રીતે આ સમાજ માટીકામ, શિલ્પકલા અને હસ્તકલા સાથે સંકળાયેલો છે. પુરાતત્વવિદો માને છે કે આ જ્ઞાતિનો કુંભારીકામનો ઇતિહાસ લગભગ સાત હજાર વર્ષ પૂર્વે મોહેંજો-દડો અને હડપ્પાની સંસ્કૃતિ જેટલો જૂનો છે. ગુજરાતમાં સંત પરંપરામાં પણ પ્રજાપતિ સમાજનું યોગદાન રહ્યું છે, જેમાં મહારાષ્ટ્રના સંત ગોરા કુંભાર, પાટણના પદ્મનાથ પ્રભુ અને ખેડાના સંત ગોપાલદાસ જેવા અનેક ભક્તોનો સમાવેશ થાય છે. સામાજિક રીતે, મૂળ પ્રજાપતિ જ્ઞાતિ સમય જતાં ગુર્જર, સોરઠીયા, વરિયા, વાટલિયા, લાડ, મારુ, ખંભાતી, અજમેરી વગેરે જેવી અનેક પેટાજ્ઞાતિઓમાં વહેંચાઈ ગયેલી છે. આ પેટાજ્ઞાતિઓ ઘણીવાર તેઓ જે સ્થળે વસે છે તેના નામ પરથી ઓળખાય છે, જેમ કે સૌરાષ્ટ્રમાં વસનારા 'સોરઠીયા' કહેવાય છે.
શ્રી ૭૬ ગોળ પ્રજાપતિ સમાજ પણ સમગ્ર પ્રજાપતિ જ્ઞાતિનો એક મહત્ત્વનો ભાગ છે, જેનું ਨਾਮકરણ જ્ઞાતિના સંગઠનાત્મક માળખા અને વિવિધ પ્રાદેશિક સમૂહોને આધારે થયેલું છે. જેમાં મહેસાણા અને ગાંધીનગર જીલ્લાના ૭૬ ગામના સમુહનો સમાવેશ થયેલ છે. જેમાં નીચે જણાવેલ ગામોનો સમાવેશ થાય છે.
હાલમાં, પ્રજાપતિ સમાજની કુલ વસ્તી માત્ર ગુજરાતમાં જ અંદાજે વીસથી પચીસ લાખની આસપાસ અંદાજવામાં આવે છે. પરંપરાગત રીતે માટીકામ સાથે સંકળાયેલા હોવા છતાં, આધુનિક સમયમાં પ્રજાપતિ સમુદાયના લોકોએ શિક્ષણ, સરકારી સેવાઓ, વ્યવસાય અને રાજકારણ જેવા વિવિધ ક્ષેત્રોમાં પણ નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી છે.
શ્રી ૭૬ ગોળ પ્રજાપતિ સમાજ અને તેના તાબા હેઠળની સંસ્થાઓ મુખ્યત્વે સામાજિક, શૈક્ષણિક, અને સાંસ્કૃતિક ઉત્થાન માટે કાર્ય કરે છે.
શિક્ષણ એ સમાજના વિકાસનો પાયો છે.
જ્ઞાતિમાં એકતા અને સહકાર વધારવા માટેની પ્રવૃત્તિઓ.
સમાજના સભ્યોને આરોગ્યલક્ષી સહાય અને મુશ્કેલીના સમયમાં મદદ પૂરી પાડવી.
સમાજના વડીલો અને મહિલાઓને સહકાર આપવો.
સમાજ ભવન, અમદાવાદ
સભ્યતા ડ્રાઇવ, સ્કોલરશીપ જાહેરાત અને સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમ.
શ્રી છોતેર ગોળ પ્રજાપતિ સમાજ, પીલવાઈ — શિક્ષણ, આરોગ્ય, સાંસ્કૃતિક સંરક્ષણ અને સમુદાય કલ્યાણ માટે કાર્યરત નોંધાયેલ સંસ્થા.